Gerson i płocki pastorał

Kiedy zaczynałem studia historii sztuki, a nawet wcześniej, facynowała mnie sztuka wczesnośredniowieczna, zwłaszcza irlandzka. Na studiach miałem szczęście do spotkania z wybitnymi znawcami sztuki średniowiecza, ale skutek tych kontaktów był zniechęcający. Nabrałem niezachwianej pewności, ze nic sensownego nie da się powiedzieć na jej temat, jeżeli się nie czyta po niemiecku, francusku, angielsku, włosku, hiszpańsku i czesku. O ile dziś, w epoce łatwo dostępnych translatorów, jest łatwiej. A poza tym nawet Ci którzy się na niej znali popełniali kardynalne błędy w swoich sądach albo spierali się z absolutną pewnością siebie o kwestie, których nie sposób było rozsądzić. Cały czas żywię ogromny szacunek dla wszystkich, którzy próbują się zajmować sztuką średniowieczną bo jest to dla mnie wiedza tajemna i taką pewnie pozostanie. O ile łatwiej badać sztukę XIX wieku, czasu tysięcy gazet i czasopism, które na dodatek stopniowo są udostępniane w bibliotekach cyfrowych. Można zostać naukowcem nie wychodząc z domu! Brzmi to jak herezja dla tych, którzy pielgrzymowali do British Library w Londynie albo Bibliothèque Nationale w Paryżu tylko po to, zeby uzupełnić bibliografię do swego doktoratu.

Dzięki lubelskiej telewizji wróciłem do Gersona, sporo nowych jego prac pojawiło się w ostatnich latach w CMNW. Muzeum Narodowe w Warszawie posiada prawdopodobnie największy ich zbiór. Ogromną jego część stanowią nie obrazy lub szkice do nich ale prace o bardziej użytkowym charakterze, między innymi ilustracje wydawnictw poświęconych sztuce, takie jak ta wspaniała chromolitografia wyobrażająca pastorał biskupa Krzyckiego.

Jeżeli ktoś chciałby dowiedzieć się więcej odsyłam do tekstu księdza Knapińskiego, który zaczyna swój tekst od stwierdzenia, że pastorał „jest jedynym późnogotyckim zabytkiem tego rodzaju, który zachował się do naszych czasów”. Czy to stwierdzenie jest nadal prawdziwe? Jeżeli tak, to mamy w naszych zbiorach coś naprawdę wyjątkowego, z czego mało kto zdaje sobie sprawę.